Tiyatro Türleri & Ortaoyunu

Ortada oynanan oyun anlamına gelir. Ortaoyunu yuvarlak, çevresi seyircilerle dolu bir alanda oynanır. Bu biçimdeki oynanışa değişik ülkelerde de raslanır. Oyun alanları genellikle açık havada oluşturulur. Ortaoyununda dekordan çok giysiye önem verilir. Baş kişileri aynı zamada oyunun düzenleyicisi olan Pişekar ile oyunun baş güldürücü tipi Kavuklu'dur. Dekor olarak bir paravan ve onun önünde alçak bir hasır iskemle (peyke) kullanılır. Paravana Yeni Dünya da denilir. Gerek oyunun başında ve içinde, gerekse bölüm geçişlerinde müzik kullanılır. Ortaoyununun sahnelenişinde dört bölüm vardır. Bunlar öndeyiş, ortaoyunu (söyleyiş), oyun (fasıl) ve bitiriştir. Ortaoyununda genellikle zurna ve çifte-nâra gibi nefesli ve vurmalı saz-
larla insan sesi kullanılır.
Oyun kişilerinin giysileri onların özelliklerini yansıtır. Ayrıca Pişekar'ın elinde iki dilimli tahtadan yapılmışşakşak bulunur. Bu aynızamanda Pişekar'ın yönlendirici özelliğini yansıtır. Yuvarlak bir alandan oluşan oyun yeri oyuncuların sürekli yer ve yön değiştirmelerine neden olur. Bu durum izleyicilerin oyunu daha rahat izlemelerini sağlar. Oyuncular belli rollerde ustalaşmışlardır. İzleyici de özellikle o oyuncuları ustalaştığı rol ya da rollerde izlemek ister.
Öndeyişte, zurnanın çaldığı Pişekar Havasıyla Pişekar gelir, halkı selamlayıp zurnacıyla konuşur ve oyunun adını bildirir. Bundan sonra zurna Kavuklu Havasını çalar, Kavuklu ile Cüce veya Kambur (kavuklu arkası) gelir. Bundan sonra ortaoyunu (söyleyiş) bölümü başlar. Karagöz oyunundaki söyleyiş (muhavere) bölümünü andırır. Bu bölümde tanıdık çıkmalar, ters anlamalar, çene yarışı, tekerlemeler gibi güldürücü ögeler bulunur. Her şeyin düş olduğu anlaşıldığında oyun (fasıl) bölümüne geçilir. Bu bölümde belli bir olay temsil edilir. İşsiz olan Kavuklu'ya Pişekar'ın bir dükkan ya da ev kiralamasıyla başlar. Karagöz oyunlarına çok benzeyen oyun (fasıl) bölümü esas oyun bölümüdür. Genellikle dükkan dekorundan ve "Yeni Dünya" denilen ev dekorunda gelişip sonuçlanır. Bitirişte oyunu yine Pişekar bitirir. Seyirciden kusurları için özür dileyip bir sonraki oyunun adını ve yerini duyurur.

Ortaoyunun güldürme yöntemi Karagöz'e benzer. Ortaoyunu Karagöz'den ayrı olarak canlı oyuncular tarafından sahnelenir. Eleştiri ve taşlamalara da yer verilen Ortaoyununun en önemli özelliği göstermeci tiyatro biçiminde olmasıdır. Her şey göstermeliktir. Seyirci oyun kahramanı ile benzetmeci tiyatrodaki gibi özdeşleşmez. İzlediğinin bir oyun olduğunu bilir. Örneğin kapıaçılırken "gacur gucur" diye ağızla ses çıkarılır. Ya da birkaç katlı evdeki merdivenlerin yerine Yeni Dünyadaki iskemlenin üzerine çıkılır.
Oyunda gerçeğin yanılsamasını yıkmak için oyundaki eylemler kesintiye uğratılıp kısa bölümlere ayrılır. Oyunun öyküsü belli olmakla birlikte çok fazla doğaçlama yapılır. Güncel olan, oyunun bir parçasıgibi sunulur. Buna bağlıolarak oyunun oynanma süresi uzatılıp kısaltılabilir. Ortaoyunu, konularını masallardan, efsanelerden, eski halk öykülerinden, geleneklerden, görgü kurallarından, batıl inançlardan, ev yaşamından, mahalle yaşamından alır. Toplumsal ve siyasal taşlamalara da yer verir.