BELLEK – UNUTMA – HATIRLAMA

A. BELLEK

Duyum ve algılarla kazanılan bilgilerin beyinde saklanması, gerektiğinde de hatırlanması şeklinde gerçekleşen zihinsel bir işlevdir. Bellek, uzun süreli bellek ve kısa süreli bellek olarak ikiye ayrılır.



1. Kısa Süreli Bellek

Zihinde bilgileri tutma süresinin çok kısa olduğu bellektir. Algılama yoluyla gelen bilgi kısa bir süre için kullanılacaksa geçici bellekte yer alır ve kullanıldıktan sonra kaybolur.

Örneğin, ilk defa duyduğunuz bir telefon numarası kısa süreli bellekte yer alır. Telefon konuşmasından sonra da kaybolur.



2. Uzun Süreli Bellek

Uzun süreli bellekte yer alan öğrenilmiş bilgiler uzun zaman aralığında burada yer alabilir. Bu bellekteki bilgiler anlam ve özellikleri bakımından düzenlenir. Örneğin, matematik işlemlerini yapabilen bireylerde rakamlar uzun süreli bellekte yer alır. Gerektiğinde bunları kullanır.



B. UNUTMA

Öğrenilen bilgilerin zaman içinde kaybolmasıdır.



1. Unutmanın Nedenleri:

a. Kullanılmama yüzünden silinme: Örneğin emekli olan bir hakemin zaman içinde oyun kurallarını unutması bu şekilde gerçekleşir.

b. Bastırma: Bu görüşte olanlar, unutmayı rahatsız edici durumların bilinçaltına bastırılması olarak açıklar. Uçaktan korkan bir yolcunun, uçağın kalkış saatini unutması gibi.

c. Ket vurma (Bozucu etki)

– İleriye ket vurma: Önceki öğrenilmiş olan bilgilerin sonradan öğrenilmiş olan bilgileri unutturması. Örneğin eski telefon numarasının, yeni numarayı unutturması.

– Geriye ket vurma: Sonradan öğrenilmiş olan bilgilerin önceden öğrenilmiş olan bilgileri unutturması. Örneğin, sonraki döviz fiyatlarının öncekileri unutturması.

d. Organik nedenler: Ani şok, yaşlılık, ateşli hastalık gibi durumlar organizmada unutmaya neden olabilmektedir.



2. Unutmayla İlgili Deney Sonuçları

Unutma başlangıçta hızlı, sonradan yavaş olur.

Unutmanın derecesi öğrenmenin derecesine bağlıdır.

Aşinalıktan dolayı tamamen unutma olmadığından, ikinci kez öğrenmeler daha kolay olur.

Öğrendikten sonra zihnin uyarıcılara kapalı tutulması unutmayı azalttığından uykuda unutma en azdır.

Öğrenilenlerin sık sık pekiştirilmesi unutmayı azaltır.



C. HATIRLAMA

Uzun süreli bellekte yer alan bilgilerin zihinde tekrar canlanarak bilinç düzeyine gelmesidir. İlkokul dönemlerindeki okul numarasını hatırlama buna örnektir. Hatırlamada çağrışım yaptırma önemlidir. Çağrışım, algıların hafızada bıraktığı izlerden biri hatırlanınca diğerlerinin de buna bağlı olarak bilinç düzeyine çekilmesidir. Benzerlik, ardışıklık, zıtlık, zamanda ve mekanda yakınlık çağrışımı kolaylaştıran etkenlerdir. “Hortum” sözünü duyan birinin, bankada hortumlanan parasını hatırlaması, benzerlikten dolayı çağrışıma örnektir.